ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು – Badami Chalukyas – History of Karnataka – ಕರ್ನಾಟಕ ಬಲಂ ಅಜೇಯಂ – Part – 4

Badami Chalukyas – ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು – ಕರ್ನಾಟಕ ಬಲಂ ಅಜೇಯಂ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ರಾಜಮನೆತನ – ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರದು. *ಬಾದಾಮಿ ಅಥವಾ ವಾತಾಪಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯರು.

* ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಕರ್ನಾಟಕವನ್ನು ಏಕ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ತಂದವರು.

* ಬಾದಾಮಿ ಇವರ ರಾಜಧಾನಿಯಾಗಿತ್ತು.

* ನರ್ಮದಾ ನದಿಯಿಂದ ಕಾವೇರಿ ಬಯಲಿನವರೆಗೂ  ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯಾಗಿತ್ತು.

Kadambaru: https://youtu.be/smGH_8FP3g8?si=nLSlcTynQgB0sY1i

ಮೂಲ

೧. ಶಾಸನಾಧಾರಗಳು

* ವೆಂಗಿಯ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶಾಸನಗಳು ಇವರ ಮೂಲ ಅಯೋಧ್ಯೆ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ.

* ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ – ರವಿಕೀರ್ತಿ. ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ ಇವನ ದಿಗ್ವಿಜಯ ಮತ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯರ ಸಂತತಿಯ ಪೂರ್ವಾಂಶವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

೨. ಸಾಹಿತ್ಯಧಾರಗಳು

* ಬಿಲ್ಹಣನ – ವಿಕ್ರಮಾಂಕ ದೇವ ಚರಿತಂ – ಇದರಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮನ ಬೊಗಸೆಯಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನೇ ಈ ವಂಶದ ಮೊದಲಿಗ ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ‌

* ಚಾಲುಕ್ಯ ಅಥವಾ ಚಲ್ಕಿ ಕನ್ನಡದ ಸಲ್ಕಿ ಎಂದರೆ ಕೃಷಿ ಉಪಕರಣ ಇದರಿಂದ ಇವರನ್ನು ಕನ್ನಡಿಗರು ಎಂದು ಇವರನ್ನು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.

* ಅರಸ ಎಂಬ ಶಬ್ದದೊಡನೆ ಅವರ ಹೆಸರುಗಳ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ. ಕತ್ತಿಯರಸ ಬೆಟ್ಟಿಯರಸ ಮಂಗಳಾರಸ ಮುಂತಾದವರು.

Badami Chalukyas – ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರು-ರಾಜಕೀಯ ಇತಿಹಾಸ

ಜಯಸಿಂಹ

* ಈತನೇ ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಸಂತತಿಯ ಸ್ಥಾಪಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ. 

I ನೇ ಪುಲಕೇಶಿ

* ಇವನು ರಣರಾಗನ ಮಗ * ಮೊದಲ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜನಾಗಿದ್ದಾನೆ.

* ಬಾದಾಮಿಯನ್ನು ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡನು. 

* ಮಂಗಳೇಶನ ಮಹಾಾಕೂಟ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಈತನನ್ನು ಪ್ರಿಯತನುಜ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದೆ.

* ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀ ವಲ್ಲಭ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಿದೆ.

* ಕದಂಬರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜನಾದನು.

* ದುರ್ಬಲದೇವಿ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಕಾಂತಿ ಪತ್ನಿಯರು ಇವರಿಗೆ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮ ಮತ್ತು ಮಂಗಳೇಶ ಎಂಬ ಪುತ್ರರಿದ್ದರು.

* ಇವನಿಗಿದ್ದ ಬಿರುದುಗಳು ಸತ್ಯಶ್ರಯ, ರಣವಿಕ್ರಮ, ಶ್ರೀ ಪೃಥ್ವಿ ವಲ್ಲಭ, ಮಹಾರಾಜ

ಒಂದನೇ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮ

* ವಂಗ,ಅಂಗ, ಕಳಿಂಗ, ಮಗದ, ಮದ್ರಕ, ಕೇರಳ, ಪಾಂಡ್ಯ 

ವೈಜಯಂತಿ ರಾಜರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ರಾಜ್ಯ ವಿಸ್ತರಿಸಿದ.

* ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ – ನಳರ, ಮೌರ್ಯರ ಕದಂಬರ ಕಾಳರಾತ್ರಿ ಎಂದಿದೆ ಈತನನ್ನು.

ಣ ವಾತಾಪಿಯ ಸ್ಥಾಪಕನಾಗಿದ್ದಾನೆ.

ಮಂಗಳೇಶ 

* ಕೀರ್ತಿವರ್ಮನ ನಂತರ ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಅಧಿಪತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕೂತವನು.

* ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ ಅಪ್ರಾಪ್ತನಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಇವನು ರಾಜ್ಯಭಾರವನ್ನು ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದ.

*  ಕಳಚೂರಿಯರ ಸೋಲಿಸಿ ಗುಜರಾತ್ ಖಾಂದೇಶ್ ವಶ.

* ರೇವತಿ ದ್ವೀಪ ಸೋಲಿಸಿ, ಅದರ ವಶ.

* ಕಳಚೂರ್ಯರ ಮೇಲಿನ ವಿಜಯದ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಮಹಾಕೂಟೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ಜಯ ಸ್ತಂಭವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ.

* ಬಿರುದುಗಳು ರಣವಿಕ್ರಾಂತ, ಉರುರಣವಿಕ್ರಾಂತ, ಪೃಥ್ವಿವಲ್ಲಭ.

* ಬಾದಾಮಿಯ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ವೈಷ್ಣವ ಗುಹೆಯನ್ನು ತನ್ನ ಐದು ವರ್ಷದ ಆಳ್ವಿಕೆಯ ಸವಿನೆನಪಿಗಾಗಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದ.

ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿ 

* ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧನಾಗಿರುವ ದೊರೆಯಾಗಿದ್ದಾನೆ.

* ಇವನ ಬಗ್ಗೆ ತಿಳಿಯಲು ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನ ಮತ್ತು ಹುಯೆನ್ ತ್ಸಾಂಗ್ ಬರವಣಿಗೆಗಳು ಸಹಾಯಕವಾಗಿವೆ.

* ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವು ಇವನ ದಿಗ್ವಿಜಯಗಳ ಬಗೆಗೆ ತಿಳಿಸುತ್ತದೆ.

* ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಗೋವಿಂದ ಮತ್ತು ಅಪ್ಪಯಿಕರನ್ನು ಭೀಮಾನದಿ ಬಳಿ ಸೋಲಿಸಿದ.

* ಕದಂಬರ ಬನವಾಸಿಯ ವಶ

* ಕೋಸಲ, ಕಳಿಂಗ,ವೆಂಗಿ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡನು.

*ಆಳುಪರನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು, ಲಾಟರು ಮಾಳ್ವರು, ಗೂರ್ಜರು, ಗುಜರಾತ್  ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು.

* ಉತ್ತರದ ವರ್ಧನ ರಾಜವಂಶದ ಹರ್ಷ ಚಕ್ರವರ್ತಿಯ ವಿರುದ್ಧ ನರ್ಮದಾ ನದಿ ಕಾಳಗದಲ್ಲಿ ಜಯಿಸಿದರು. ಇದರಿಂದ ಪರಮೇಶ್ವರ ಎಂಬ ಬಿರುದು ಧರಿಸುವ ಮೂಲಕ ನರ್ಮದಾ ನದಿಯನ್ನೇ ಎರಡು ರಾಜ್ಯಗಳ  ಗಡಿಯಾಗಿ  ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲಾಯಿತು ಎಂದು ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.

* ನಂತರದಲ್ಲಿ 99 ಸಾವಿರ ಹಳ್ಳಿಗಳಿರುವ ತ್ರೈರಾಷ್ಟ್ರ ಗೆದ್ದನೆಂಬ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ ( ಕರ್ನಾಟಕ, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರ, ಕೊಂಕಣ)

*ಪಶ್ಚಿಮ ಕರಾವಳಿಯ ಪಿಟ್ಟಾಪುರಂ ದುರ್ಗಾ ವಶ.

* ವೆಂಗಿಯನ್ನು ಗೆದ್ದು ತನ್ನ ತಮ್ಮ ಕುಬ್ಜ ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನನನ್ನು ಅಧಿಪತಿಯಾಗಿ ಮಾಡಿದನು. ಇದರಿಂದ ವೆಂಗಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಮನೆತನ ಇಲ್ಲಿಂದ ಶುರುವಾಯಿತು.

* ಪಲ್ಲವರ ಮಹೇಂದ್ರವರ್ಮನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ.

* ಕಾವೇರಿ ನದಿಯ ಅತ್ತ ದಡದಲ್ಲಿದ್ದ ಚೋಳ, ಕೇರಳ, ಪಾಂಡ್ಯರನ್ನು ಇವನ ಸಾರ್ವಭೌಮತ್ವವನ್ನು ಒಪ್ಪಿದ್ದರು.

* ಪರ್ಷಿಯಾದ ದೊರೆ ಎರಡನೇ ಕುಸ್ರೋ ಈತನ ಆಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ತನ್ನ ರಾಯಭಾರಿಯನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದ ಇದು ಅಜಂತ ಗುಹೆಯಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರತವಾಗಿದೆ.

* ಬಿರುದುಗಳು ಸತ್ಯಶ್ರಯ, ದಕ್ಷಿಣ ಪಥೇಶ್ವರ, ಪರಮೇಶ್ವರ.

* ಎರಡನೇ ಪುಲಕೇಶಿಯು ತನ್ನ ಕೊನೆಯ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವರ ನರಸಿಂಹವರ್ಮನಿಂದ ಸೋಲು ಅನುಭವಿಸಬೇಕಾಯಿತು.

ಒಂದನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ *ಬಾದಾಮಿಯನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ ಚಾಲುಕ್ಯರು ಮತ್ತೆ ಪಲ್ಲವರ ವಿರುದ್ಧ ಸೆಣಸಿ ಮರಳಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡನು. * ಪಲ್ಲವರ ರಾಜಧಾನಿಯಾದ ಕಂಚಿಯನ್ನು ಪರಮೇಶ್ವರ ವರ್ಮನನ್ನು ಸೋಲಿಸುವ ಮೂಲಕ ಗೆದ್ದುಕೊಂಡನು. * ಗುಜರಾತಿನ ಜಯಸಿಂಹನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ್ದ.

* ಈತನ ಹೆಂಡತಿ ಗಂಗಮಹಾದೇವಿಯು ಗಂಗರ ವಂಶಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವಳಾದ್ದರಿಂದ ಗಂಗ ಮತ್ತು ಚಾಲುಕ್ಯರ ನಡುವೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧವೇರ್ಪಟ್ಟಿತ್ತು.

 ವಿನಯಾದಿತ್ಯ 

* ತಂದೆಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ ಇದರಿಂದ ಚೋಳ, ಪಾಂಡ್ಯ, ಕೇರಳ ರಾಜರು ಮತ್ತು ಪಲ್ಲವರ ಆಕ್ರಮಣಗಳನ್ನು ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿದ್ದ.

* ಪಲ್ಲವ, ಕಳಬ್ರ, ಕೇರಳ, ಮಧ್ಯ ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಆಳ್ವಿಕೆ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ ಕಳಚೂರಿಗಳು ಕಮೇರಾ ಪಾರಸಿಕ, ಸಿಂಹಳರಿಂದ ಕಪ್ಪ ಕಾಣಿಕೆಗಳ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದ್ದ.

* ಉತ್ತರದ ಕನೂಜಿನ ರಾಜ ಯಶೋವರ್ಮನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ಪಾಲಿಧ್ವಜ ಮತ್ತು ಇನ್ನಿತರ ಶ್ವೇತ ಚ್ಛತ್ರ ಮುಂತಾದವನ್ನು ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದ.

*ಇವನ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಗಂಗಾ- ಯಮುನಾ ನದಿಯ ವರೆಗೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿತು.

ವಿಜಯಾದಿತ್ಯ 

* ಪಲ್ಲವರ ಪರಮೇಶ್ವರ ವರ್ಮನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ.

* ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನ ವಿಜಯೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಾಣ.

 ಎರಡನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ

 * ಪಲ್ಲವರನ್ನು ಕಂಚಿಯ ತುಂಡಕ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಸೋಲಿಸಿ ಕಂಚಿಯ ವಶವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ಇದರ ನೆನಪಿಗಾಗಿ ಇವನ ರಾಣಿಯರಾದ ಲೋಕ ಮಹಾದೇವಿ ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿ ಲೋಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಅಥವಾ ವಿರುಪಾಕ್ಷ ದೇವಾಲಯ, ತ್ರೈಲೋಕ್ಯ ಮಹಾದೇವಿ ತ್ರೈಲೋಕೇಶ್ವರ ಸ್ವಾಮಿ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಿದರು.

* ಪಾಂಡ್ಯ, ಚೋಳ, ಕಳಬ್ರರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ, ವಿಜಯ ಸ್ತಂಭ ನಿರ್ಮಾಣ.

* ಗುಜರಾತ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅರಬ್ಬರನ್ನು ಸೋಲಿಸಿದ ಇದಕ್ಕೆ ನೆರವಾದವನು ಅವನಿಜನಾಶ್ರಾಯ ಪುಲಕೇಶಿನ್.

 ಎರಡನೇ ಕೀರ್ತಿವರ್ಮ 

* ಇವರ ಸಾಮಂತರವಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ದಂತಿದುರ್ಗನು  ಇವನನ್ನು ಸೋಲಿಸಿ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟರ ಮನೆತನವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ.

Read this one: Gangas of Karnatakahttps://rvwritting.com/talakadina-gangaru-%e0%b2%a4%e0%b2%b2%e0%b2%95%e0%b2%be%e0%b2%a1%e0%b2%bf%e0%b2%a8-%e0%b2%97%e0%b2%82%e0%b2%97%e0%b2%b0%e0%b3%81/

ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಆಡಳಿತ

* ಇವರು ತಮ್ಮ ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಕದಂಬ, ಗುಪ್ತರ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡು ಆಡಳಿತವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

* ರಾಜನು ರಾಜ್ಯದ ಸರ್ವೋಚ್ಛ ನಾಗಿದ್ದನು,

 ಆಡಳಿತದ ವಿವಿಧ ಅಂಗಗಳಿಗೆ ಸಚಿವರು, ದಂಡಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಶಾಸನಾಧಿಕಾರಿಗಳು, ಧರ್ಮಾಧಿಕಾರಿಗಳು ಮಹಾಸಂಧಿ ವಿಗ್ರಹಿ, ವಿಷಯಪತಿ, ಲೇಖಕ ಮುಂತಾದವರು ಇದ್ದರು. 

* ಹುಯೆನ್ ತ್ಸಾಂಗ್  ಮಾತಿನಂತೆ ರಾಜನು ಬಹುತೇಕ ಸಮಯವನ್ನು ಸೈನಿಕರ ತರಬೇತಿ ಮತ್ತು ಜನರ ಕುಂದು ಕೊರತೆಗಳನ್ನು ಆಲಿಸುವಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚು ಸಮಯ ವಿನಿಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ.

 ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಆಡಳಿತ

* ಆಡಳಿತದ ಅನುಕೂಲಕ್ಕಾಗಿ ರಾಜ್ಯ 

ವಿಷಯ 

ನಾಡು

 ಗ್ರಾಮ ಎಂದು ವಿಭಾಗಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡಿದ್ದರು.

ಧರ್ಮ 

* ಇವರು ಪುರಾತನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮತಾವಲಂಬಿಗಳಾಗಿದ್ದರು.

* ನಂತರ ಶೈವ ಧರ್ಮಕ್ಕೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವನ್ನು ನೀಡಿದರು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ೧ನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ.

* ಜೈನ ಮತಕ್ಕೂ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ನೀಡಿದ್ದರು ಉದಾಹರಣೆಗೆ ರವಿಕೀರ್ತಿ.

* ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹವಿಲ್ಲದಿದ್ದರೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತಿತ್ತು.

ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಆರ್ಥಿಕ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ 

* ಕೃಷಿ ಮುಖ್ಯ ಜೀವನಾಧಾರವಾಗಿತ್ತು.

* ಭೂಮಿಯನ್ನು ಫಲವತ್ತತೆಯ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಾಲ್ಕು ರೀತಿ ವಿಭಾಗ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು.

 ಕಪ್ಪು ಮಣ್ಣಿನ ಭೂಮಿ

 ಕೆಂಪು ಮಣ್ಣಿನ ಭೂಮಿ ತೋಟದ ಭೂಮಿ ಬಂಜರಭೂಮಿ 

*ಭೂಕಂದಾಯ ಇವರ ಮೂಲ ವರಮಾನವಾಗಿತ್ತು 

ಇಲ್ಲಿ ಮೂರು ರೀತಿಯ ತೆರಿಗೆಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು.

ಪಣ್ಣಾಯ (ವೀಳ್ಯದೆಲೆ ಮೇಲೆ ಸುಂಕ)

ಹೇರ್ಜುಂಕ ( ಹೇರುಗಳ ಮೇಲಣ ಸುಂಕ)

 ವೃತ್ತಿ ತೆರಿಗೆಗಳು. 

* ಇವರ ಕಾಲದ ಮುಖ್ಯ ಬಂದರುಗಳು ಕಲ್ಯಾಣ, ಮಾಂಗರೂತ್( ಮಂಗಳೂರು) ಮಲೆ, ಠಾಣಾ, ಸೋಪಾರಾ.

* ಇವರ ಕಾಲದ ನಾಣ್ಯಗಳು – ಗದ್ಯಾಣ, ವರಾಹ – ಚಿನ್ನದ ನಾಣ್ಯಗಳು.

* ಚೀನಾ, ಮಲಯ, ಆಫ್ರಿಕಾ ಮುಂತಾದ ದೇಶಗಳೊಂದಿಗೆ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಉತ್ತಮವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು.

ವೃತ್ತಿ ಸಂಘಗಳು

* ಬಾದಾಮಿ ಅಗ್ರಹಾರ 2000 ಮಹಾಜನರಿಂದ ಕೂಡಿತ್ತು.

* ಐಯ್ಯಹೊಳೆ 500 

* ಮೋಚಿ, ಹೂವಾಡಿಗ, ಮಾಲಂಕಾರ, ಒಡ್ಡ ಮುಂತಾದ ವೃತ್ತಿ ಶ್ರೇಣಿಗಳು ಇದ್ದವು.

ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತು ಶಿಲ್ಪ 

* ಬಾದಾಮಿ ಚಾಲುಕ್ಯರ ಬಹುಮುಖ್ಯ ಉಲ್ಲೇಖನೀಯ ಕೆಲಸವೆಂದರೆ ಅವರ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ರಚನೆಗಳು

* ಇವು ಮುಂದೆ ಬರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಕೂಟ, ಕಲ್ಯಾಣ ಚಾಲುಕ್ಯ, ಹೊಯ್ಸಳ, ವಿಜಯನಗರದ ಅರಸರ ಮೇಲು ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದೆ.

*  ಇವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿ ಎಂಬ ಹೊಸ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಶೈಲಿಯನ್ನು ಹುಟ್ಟು ಹಾಕಿದ್ದಾರೆ.

* ಇವರು ಉತ್ತರದ ನಾಗರ ಶೈಲಿ ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣದ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸಿ ನಿರ್ಮಾಣವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

 ಇದರ ಲಕ್ಷಣಗಳು 

*ತಳಭಾಗ ಚಿಕ್ಕದು

* ಚೌಕಾಕಾರದ ಗರ್ಭಗೃಹ ಸುತ್ತಲೂ ಪ್ರದಕ್ಷಿಣ ಪತವಿರುತ್ತದೆ 

*ಸಭಾಮಂಟಪ, ಮುಖಮಂಟಪ, ಸುಕನಾಸಿಗಳು ಇರುತ್ತವೆ. 

* ದೇವಾಲಯ ಮೂರು ಅಥವಾ ನಾಲ್ಕು ಅಡಿ ಎತ್ತರದ ಪೀಠದ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಾಣವಾಗಿರುತ್ತದೆ.

ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪವನ್ನು ಎರಡು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಭಾಗಿಸಬಹುದು

೧. ಗುಹಾಲಯಗಳು 

೨. ದೇವಾಲಯಗಳು

೧. ಗುಹಾಲಯಗಳು 

* ಬಾದಾಮಿ ಮತ್ತು ಐಹೊಳೆಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

*  ಇಲ್ಲಿ ಮೂರು ಅಂಶಗಳಿವೆ   ೧.ಮೊಗಸಾಲೆ (ಮುಖ ಮಂಟಪ) 

೨.ಕಂಬಗಳ ಭವನ

೩ ಕಿರಿದಾದ ಗರ್ಭಗೃಹವನ್ನು ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದು.

 ಬಾದಾಮಿ ಗುಹಾಂತರ ದೇವಾಲಯಗಳು 

* ಇಲ್ಲಿ ನಾಲ್ಕು ಗುಹಾಲಯಗಳಿವೆ 

* ಒಂದು ಶೈವ ಗುಹಾಲಯ –  ಶಿವನಿಗಾಗಿ.

* ಎರಡು ವೈಷ್ಣವ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ- ವಿಷ್ಣುವಿಗಾಗಿ.

* ಒಂದು ಜೈನ  ಗುಹಾಲಯವಿದೆ.

೧. ವಿಷ್ಣು ಗುಹಾ ದೇವಾಲಯ

*ಇದು ಮೂರನೇ ಗುಹಾಲಯ.

*  ಇದು ಮಂಗಳೇಶನಿಂದ ರಚಿತವಾಗಿದೆ.

* ಇಲ್ಲಿ 12 ಕಂಬಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದೆ.

* ವಿಷ್ಣುವಿನ ಬೃಹದಾಕಾರ ಮೂರ್ತಿ ಇಲ್ಲಿದೆ.

* ವರಾಹಮೂರ್ತಿ ಇದರ ಮೇಲೆ ಎರಡು ವಿದ್ಯಾದರ ಮೂರ್ತಿಗಳು ಕೂಡ ಕೆತ್ತಿಸಲಾಗಿದೆ.

 ೨. ಶೈವ ಗುಹೆ 

* ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರನ ಚಿತ್ರವಿದೆ

* ತಾಂಡವ ನೃತ್ಯದ ಈಶ್ವರನ ಮೂರ್ತಿಯು ಇದೆ.

* ಮಹಿಶಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ, ಹರಿಹರ, ಅರ್ಧನಾರೀಶ್ವರ, ದ್ವಾರಪಾಲಕರ ಮೂರ್ತಿ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ.

* 18 ಕೈಗಳ ನಟರಾಜನ ಉಬ್ಬಿದ ಬಿತ್ತಿ ಶಿಲ್ಪವು ಇದೆ.

೩. ವೈಷ್ಣವ ಗುಹೆ 

* ಇಲ್ಲು ವರಾಹಮೂರ್ತಿ ಇದೆ.

*  ಸ್ತ್ರೀ ದೇವತೆಗಳ ಚಿತ್ರವೂ ಇದೆ.

೪. ಜೈನ ಗುಹೆ 

*ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಚಿಕ್ಕ ಗುಹಾಲಯ.

೨. ದೇವಾಲಯಗಳು

ಐಹೊಳೆಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ದೇಗುಲಗಳ ತೊಟ್ಟಿಲು ಎಂದು ಪಸ್ರಿಬ್ರೌನ್ ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. 

೧. ಲಾಡ್ ಖಾನ್ ದೇವಾಲಯ

 * ಚೌಕಾಕಾರವಾಗಿದೆ.

* ಕಂಬಗಳ ಸಾಲು ಇದೆ.

* ಮಧ್ಯದ ಕಿರು ಚೌಕದಲ್ಲಿ ನಂದಿ ವಿಗ್ರಹವಿದೆ.

* ಮುಖ ಮಂಟಪದ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಚಿತ್ರ ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ.

* ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದ ಪ್ರಭಾವವಾಗಿರಬೇಕು ಇದರ ಮೇಲೆ.

* ಮುಸಲ್ಮಾನ ಇಲ್ಲಿ ವಾಸಿಸುತ್ತಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ ಹೆಸರನ್ನೇ ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಇಡಲಾಗಿದೆ.

೨. ದುರ್ಗಾ ದೇವಾಲಯ 

* ಇದರ ತಳವಿನ್ಯಾಸ ಕುದುರೆ ಲಾಳಕಾರದಲ್ಲಿದೆ.

* ಗರ್ಭಗೃಹ, ಅಂತರಾಳ ಮಂಟಪ, ಸಭಾ ಮಂಟಪವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

* ಇದರ ಶಿಖರ ನಾಗರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ.

* ಇದು ಮೂಲತಃ ಸೂರ್ಯ ಮಂದಿರವಾಗಿದೆ.

೩. ಹುಚ್ಚಿ ಮಲ್ಲಿಗುಡಿ 

* ಇದರಲ್ಲಿ ಗರ್ಭಗೃಹ, ಸುಖನಾಸಿ, ಮುಖಮಂಟಪವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

* ಗರ್ಭಗೃಹ ಮತ್ತು ಮಹಾಮಂಟಪದ ನಡುವೆ ಸುಖನಾಸಿ ಅಥವಾ ಅಂತರಾಳ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಇಲ್ಲಿ ಬಂದಿದೆ.

* ಇದರ ಶಿಖರವು ನಾಗರ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ.

೪.ಮೇಗುತಿ ದೇವಾಲಯ 

* ಇದರ ನಿರ್ಮಾತೃ ರವಿಕೀರ್ತಿ.

* ಗರ್ಭಗೃಹ, ರಂಗಮಂಟಪ, ಮುಖಮಂಟಪವನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ.

* ರಂಗಮಂಟಪ ಮತ್ತು ಮುಖ ಮಂಟಪ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ರಚನೆಯಾಗಿದೆ.

* ಇಲ್ಲಿಯೇ ರವಿಕೀರ್ತಿಯ ಐಹೊಳೆ ಶಾಸನವಿರುವುದು.

೫. ವಿರೋಪಾಕ್ಷ ದೇವಾಲಯ

 * ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಮುಖವಾದ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಇದು ಒಂದು.

* ಎರಡನೇ ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯನು ಪಲ್ಲವರ ಮೇಲೆ ಗಳಿಸಿದ ಜಯದ ನೆನಪಿಗೆ ಲೋಕ ಮಹಾದೇವಿ ಈ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದಳು. 

* ಎರಡು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಎರಡು ಗರ್ಭಗೃಹ, ಶಿವಲಿಂಗದ ಗರ್ಭಗೃಹ ಹೊಂದಿದೆ.

* ಗೋಪುರ ದ್ರಾವಿಡ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿದೆ.

* ಪಟ್ಟದಕಲ್ಲಿನಲ್ಲಿರುವ ಮತ್ತಿತರ ದೇವಾಲಯಗಳೆಂದರೆ ಸಂಗಮೇಶ್ವರ, ಮಲ್ಲಿಕಾರ್ಜುನ ಮುಂತಾದವು.

೩. ಚಿತ್ರಕಲೆ 

* ಅಜಂತಾದ ಮೊದಲ ಗುಹೆ ಇವರ ಕಾಲದ ಚಿತ್ರಕಲೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿ ಇದರಲ್ಲಿ ಬುದ್ಧನ ಪ್ರಲೋಭನೆ ಮತ್ತು ಪುಲಕೇಶಿ ಮತ್ತು ಪರ್ಶಿಯರಾಜನ ರಾಯಭಾರಿಯ ಸ್ವಾಗತವನ್ನು ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ.

*ಎರಡನೇ ಗುಹೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಗೆರೆಗಳ ಚಿತ್ರಗಳಿವೆ 

* ಮೂರನೇ ಗುಹೆ ವೈಷ್ಣವ,  ಶಿವ ಪಾರ್ವತಿಯ ವಿವಾಹ ನಿಶ್ಚಿತಾರ್ಥದ ದೃಶ್ಯವಿದೆ.